طراحی و روانسنجی ابزار سنجش شایستگی حرفه ای اعضای هیات علمی پرستاری

از فرآیندهای مهم به منظور تضمین و ارتقاء کیفیت آموزش، ارزشیابی شایستگی اساتید می باشد. از آنجایی که اعضای هیات علمی پرستاری، مسئول تربیت افراد حرفه ای هستند که با سلامت و جان انسان ها سر و کار دارند، ارزشیابی شایستگی از حساسیت و پیچیدگی خاصی برخوردار است. بررسی متون نشان می دهد که ابزار سنجش اختصاصی برای ارزشیابی شایستگی آنها وجود ندارد لذا، طراحی ابزاری که به جنبه های شایستگی حرفه ای اعضای هیات علمی و مولفه های متعدد آن توجه شده باشد، ضروری بنظر می رسد. این مطالعه با هدف طراحی و روانسنجی ابزار سنجش حرفه ای اعضای هیات علمی پرستاری انجام گرفته است. این پژوهش یک مطالعه ترکیبی اکتشافی متوالی است که در دو مرحله کیفی و کمی انجام گرفت. در مرحله اول با یک رویکرد کیفی و با استفاده از روش آنالیز محتوا، معنای شایستگی حرفه ای اعضای هیات علمی پرستاری با استفاده از تجارب اعضای هیات علمی و دانشجویان پرستاری تعریف و تبیین گردید. این مرحله با انجام 30 مصاحبه انفرادی بدون ساختار با مشارکت 24 نفر و یک فوکوس گروپ 6 نفره، تجزیه و تحلیل داده های حاصل با استفاده از تکنیک آنالیز محتوای متعارف انجام شد. در مرحله دوم، با توجه به تعاریف نظری و عملی بر آمده از تحقیق مرحله اول، یک پرسشنامه با گویه های مناسب و مرتبط برای اساتید و پرسشنامه دیگر در ارتباط با ارزشیابی دانشجویان از اساتید استخراج گردید. سپس این پرسشنامه ها با روش مطالعه متدولوژیک مورد روانسنجی قرار گرفتند. بطوریکه روایی صوری پرسشنامه ها با نظر خواهی از 10 نفر دانشجو و 10 نفر از اعضای هیات علمی پرستاری بررسی شد. سپس روایی محتوی با نظر 10 نفر از متخصصین ارزیابی گردید. همچنین روایی سازه بوسیله تکمیل پرسشنامه توسط 265 نمونه از دانشجویان و252 نمونه از اساتید پرستاری و با استفاده از تحلیل عاملی انجام گرفت. یافته ها: نتایج حاصل از مرحله کیفی شامل 6 درونمایه و 15طبقه اصلی بود. تعریف مفهوم شایستگی اساتید پرستاری بر اساس تجارب ذی نفعان اصلی یعنی دانشجویان و اساتید عبارت است از تعهد، جدیت و پیگیری اساتید پرستاری برای اثربخش نمودن آموزش نظری و بالینی، انجام و تقویت توانمندی پژوهشی در خود و دانشجویان، کسب و تقویت توانمندی مهارت های مدیریتی و حرفه ای، الگو بودن فرهنگی و رفتاری، برانگیختن و پرورش دانشجو و در نهایت تقویت ارزش ها و منش استادی که اساتید پرستاری در خودشان احساس کرده و همزمان توسط دانشجویان پرستاری نیز درک می شود. در مرحله روایی محتوی از 52 گویه مربوط به پرسشنامه دانشجویان و 62 گویه مربوط به پرسشنامه اساتید، 3 گویه از دانشجویان و 4 گویه از پرسشنامه اساتید تقلیل پیدا کرد. میانگین کل شاخص اعتبار روایی ابزار مربوط به دانشجویان9/91/0 و مربوط به اساتید، 5/98/0 برآورد گردید. نتایج روایی سازه منجر به تشکیل 4 عامل: تعهد و پیگیری برای اثربخش نمودن آموزش نظری و بالینی، دانشجوپروری، اخلاق و منش استادی، تعهد و جدیت در تقویت توانمندی پژوهشی برای پرسشنامه اساتید و تشکیل4 عامل: تعهد و پیگیری برای اثربخش نمودن آموزش نظری و بالینی، دانشجوپروری، اخلاق و منش استادی، توانایی مدیریت آموزشی / پژوهشی برای پرسشنامه دانشجویان گردید. محاسبه ضریب کرونباخ موید همسانی درونی بالای هر دو پرسش نامه در هر یک از زیر مقیاس ها و کل ابزار (96/0) بود. پایایی ثبات نیز با استفاده از آزمون مجدد با فاصله زمانی 10 روز معادل 95/0 برای پرسشنامه اساتید و 94/0برای پرسشنامه دانشجویان بود. پرسشنامه ها اولا دارای سازه های مختص و مرتبط با تجارب زمینه ای پرستاری هستند، ثانیا با استفاده از تجارب ذی نفعان اصلی یعنی دانشجویان و اساتید پرستاری طراحی شده اند و دارای ویژگی های استاندارد یک ابزار سنجش علمی می باشند. لذا این پرسشنامه ها قابلیت بکار گیری در مراکز آموزشی علوم پزشکی کشور را دارند و می توانند جهت ارزیابی شایستگی حرفه ای اعضای هیات علمی پرستاری مورد استفاده قرار گیرند.